Werk doen dat ertoe doet, dat je het gevoel geeft betekenisvol bezig te zijn, wordt steeds belangrijker. Als overheidsorganisatie heb je een geweldige kans om mensen te werven, want bij de overheid gaat het bij uitstek over ‘creating public value’. Om deze te verzilveren, moet de afdeling HR wel meer gaan doen dan gebruikelijk…

De Nederlandse maatschappij vraagt sinds de toeslagenaffaire om een andere overheid. Eén waarin een mantelzorgende vader níet op zijn uitkering gekort wordt omdat hij zijn gehandicapte dochter in huis haalt. Waarin een jongen met een verstandelijke beperking níet verplicht wordt om vier weken schriftelijk te solliciteren voor hij uitkering krijgt.

De nieuwe overheid toont zich dienend aan de samenlevende mens en richt zich op de rafelige wereld die we allemaal kennen. Ons ‘bonte’ bestaan, dat zich soms vreemd en dan weer poëtisch aandient. Eén waarin de hond een officieel document opvrat. Waarin de DigiD-app op slot raakte door je kinderen die dachten dat het een candy crush was. Of waarin je demente ouders steeds gezondheidstips appen terwijl je een MS Teams-call leidt.  

De nieuwe overheid heeft een oprechte en onverzadigbare wens om het sociaal menselijk weefsel in al zijn weerbarstigheid, complexiteit, schoonheid én lelijkheid te begrijpen. Om de uitvoering van de uitgifte van paspoorten, het toekennen van energietoeslagen en het beschikbaar stellen van rolstoelen op deze kleurrijke leefwereld aan te laten sluiten.  

Daarom start de transitie naar die nieuwe, vertrouwenwekkende overheid niet zozeer met een herijking van de juridische functie of een nieuw dashboard. Ik zou starten met de Human Resource, HR. De HR-directeur heeft in mijn ogen een belangrijke rol te vervullen in de transitie richting een mensgerichte overheid. Daarom vier tips van de ombudsman aan HR-directeuren in de publieke sector.

Ten eerste: de overgang naar die andere, mensgerichte overheid moet symbolisch vorm krijgen. Als HR-directeur zou ik een afscheidsfeest voor de oude overheid inplannen, met speeches, een fotoboek en taart. ‘Mensgericht’ is het thema van het nieuwjaarspersoneelsfeest 2023. De overheid gaat verder, in een nieuwe rol, en dat moet gevierd worden.

Ten tweede: na rite de passage ga je nadrukkelijk als gemeentelijke HR-directeur de samenwerking zoeken met actieve bewoners in de wijken, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Hoe zorgt een hotel als Hilton bijvoorbeeld voor prettig contact met mensen? Wat betekent dat voor het personeelbeleid?

En ten derde, ‘my favorite’: leef je uit met experimenten. Laat iemand als kok werken in een verpleeghuis. Ga als gemeentesecretaris werken in een buurthuis. Loop mee met een dakloze. En denk daarbij niet penny wise, pound foolish. Eén slimme, out of the box-oplossing levert misschien wel miljoenen op omdat je dienstverlening echt zoden aan de dijk zet doordat deze werkelijk aansluit op die rafelige leefwereld.

En ten slotte: sloop hele lagen met bullshit-managementbanen uit de organisatie, zet deze fte’s in op de uitvoering en betaal uitvoerders sowieso beter.

Alles wordt anders, maar sommige dingen blijven hetzelfde. De mensgerichte overheid is een ware revolutie. HR mag op het visitekaartje blijven staan. Het staat dan voor:

‘Human Revolution’   

Deze column verscheen op 24 november 2022 in Binnenlands Bestuur